NAĞARA
Orta Asya’da Kös-Tavıl olarak ortaya çıkmıştır. Çağlar boyunca bazı değişikliklere uğrayarak, bugünkü şeklini almıştır. Kös, daha iri kasnaklı, muhtemelen sığır derisinden yapılır. Bazen oyma kasnağa urganlarla gerilir, bazen de yaş iken eğilen ağaçlardan yapılan kasnaklara gerilirdi. Boyuna asılarak çalınır. Anadolu’da yaygın olan Asma davul, Kösün gelişmiş ve değişmiş şeklidir, denilebilir.

Nağara

Mehter musikisindeki Nakkara da aynı ailedeki sazların başka bir türüdür. Nağaradan daha küçüktür. Çubuklarla çalınır Nakkara’nın halk müziğine uyarlanmış olanına da Goşa nağara denir ve ilimizde de kullanılır.

Nağara taşınma güçlülüğünden dolayı asma davul veya Kösün koltuk altına alınarak hareket halinde iken bile çalınacak şekilde yapılmış olanıdır. Kasnağı ceviz ağacından yapılanı makbuldür. Genelde keçi derisinden yapılır. Oğlak derisi daha makbuldür. Ses kalitesi oğlak derisinden daha tizdir. Gerek sanayinin gelişmesi, gerekse işin ticari bir sektöre dönüşmesi, nağaradaki derinin yerini suni plastik malzemeye bırakmasına vesile olmuştur. Yöre oyunlarının vazgeçilmez ritim sazlarındandır. (Resim: 48)

GARMON
Körüklüler ailesinin en gelişmiş sazlarındandır. Akordeonun ses ve ezgi zenginliği yönünden bir üst sınıfıdır. Sanayinin gelişmesi ile tulumun perdelerle geliştirilmesinden doğan bir sazdır. Azerbaycan ve Dağıstan yöresinin hâkim sazlarındandır.

Dağıstan ve Azerbaycan’ın bazı yörelerinde el tezgâhlarında imal edilir. Ahşap kısımları genellikle ceviz ve dişbudak ağacından yapılır. Dut ağacından imal edilenleri de bulunur.
Nota değerleri yönünden de akordeondan daha güçlü yapısal özelliklere sahiptir.
Yörenin en önemli sazlarındandır. Oyunların ve sözlü müziğin en büyük eşlik sazıdır.




Garmon


KLARİNET
Üflemeliler gurubu sazların en yaygın olanlarındandır. Tarihi çok eserlere dayanmaz. Sanayinin gelişmesi ile inkişaf etmiştir. Zurna ve kaval ikilisinden esinlenerek yapılmış metaliktir sazlardandır. Metal olmayan kısımlarında önceleri boynuz kullanılmış, sonraları bunun yerini plastik malzemeler almıştır.

Anadolu’nun birçok yerinde kullanılan türleri de vardır. Ancak Iğdır yöresinde Azerbaycan Türk halk oyunları ve müziğinin en çok kullanılan sazlarındandır.

TÜTEK

Üflemeliler gurubunun Azerbaycan ve Kafkasya müziğinde en çok rastlanan sazlardandır. Çürümeye yüz tutmuş göl kamışından yapılanları makbuldür. Erik , yaban elması ağaçlarından yapılır. Genelde solo seslerde kullanılır. Çünkü tiz seslere göre düzenlenir.

Garmon gibi el tezgâhlarında büyük özen gösterilerek yapılır.
Genelde doğallık korunmuştur. Ancak ağızlık kısmı zamanla bozulacağından bu kısmına metal ağızlıklar yerleştirilmektedir.
Bayatıların ifasında çok aranır. Ayrıca ferdi yetenekte oynanan oyunlarda da ilimizde en çok kullanılan sazlardandır.

TAR

Kopuz’un ve dutarın gelişmiş ve değişmiş şeklidir. Tamamen Azerbaycan’da şekillenmiş ve Türk musiki aletleri içinde milli karakterli



 

Tar

olanlarındandır. Tamburası ve sapının yapımında en çok dut ve kuru erik ağacı kullanılır. Tamburası mutlaka sığır veya manda yüreği zarından yapılır. Göğüs hizasında çalınır.
Köprülü teli pes seslere ayrılmıştır. Geçiş ve açılış ezgilerine çok yatkındır.
Iğdır oyun ve türkülerinin temel sazlarından biridir.

BALABAN

Mey-ney gurubunun bir sazıdır. Üflemeliler gurubunun Azerbaycan müziğine damgasını vurmuştur. Birçok üflemeliler gibi, bu da kuru erik ağacından yapılır. El tezgâhlarında üretilir. Dut ağacından yapılanları daha yaygındır. Tüteğin tam aksine pes seslerden oluşmuştur. Yol sazı diye adlandırılır. Uzun havaların ve bölgeye özgü ağıtların (bayatılar dâhil) aranan sazıdır. Şirvan yöresi âşıkları da balabandan istifade ederler.

Ağız kısmı mey gibi yassı kamıştan oluşur. Anadolu’nun birçok yöresinde kullanılan meyle yakın akraba bir sazdır.