Tümsek toparlak anlamındadır. Kubbelerin şişkin ve kabarık olan dış şekillerine kümbet denir. Türbe, üstü kabarık mezar, üstüne kubbe inşa olunmuş mezar anlamındadır. Türbe deyimi daha ziyade mukaddes ve aziz sayılan büyüklerin mezarları hakkında kullanılır. Bu gibi zatların üstü açık olan mezarlarımda onlara hürmeten türbe denilmektedir. Özetle türbe ziyaret olunan mezar anlamındadır.98
Türbeler üç ana bölümden oluşmaktadır. En altta cenazenin yer aldığı cenazeük veya mumyahk kısmı, onun üstünde sembolik bir lahit ve mihrabın bulunduğu gövde kısmı, en üstte de mezar yapısının örtü kısmı yer alır.

ÇAKIRTAŞ ( AMARAT ) KUL YUSUF KÜMBETİ

İğdır'ın yaklaşık 11 km. kuzeyinde Çakırtaş köyünün batısında, bugün tamamen yok olan bir mezarlığın içerisinde yer alır. Türbenin giriş kapısı üzerinde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde, zincirek motifi ile ayrılmış iki satırlık bozuk bir sülüs ile Arapça yazılmış kitabeden kümbetin 890 H./ 1485 M. yılında Kul Yusuf adlı bir zat için yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Kümbeti inşa eden mimar bilinmemektedir.
1400-1508 yılları arasında Doğu Anadolu ve İran Azerbaycan'ında önemli bir siyasal güç olan Akkoyunlu soy kütüğünde, Yusuf veya Kul Yusuf adlı birisine rastlanılmıyor". Birinci derecede önemli bir şehzade veya sultan akrabalarından biri olmadığı100, ancak bölgede tanımmış ve hatırı sayılır bir zat olduğu türbenin yapısından anlaşılmaktadır.

Diğer yandan 14. yy. sonları ve 1468'li yıllarda yaşayan Karakoyunlıüarda Kara Yusuf un mezarı Erciş'tedir ( Ölüm: 1420 ). Bu durumda Kul Yusuf Kümbeti doğrudan bir Akkoyunlu eseri olmasa da onların siyasal dönemlerinde yapılmıştır denilebilir. Diğer yandan Uzun Hasan'm emirlerinden Yusuf Bey için sağlığında bu kümbet yaptırılmış olabilir. Uzun Hasan 1453-76 yılları arasında hüküm sürmüştür. Bir beylik olan hükümetinin ilk merkezi Diyarbakır idi. Genişleyip güçlenince Tebriz yeğlendi. Tarih ve İğdır'a yakınlığı kümbetteki 1485 yılı ile uyum içindedir. Bugünlerde bölge Akkoyunlular'dan Uzun Hasan'm oğlu Sultan Yakup ( 1478-1490 ) yönetiminde idi. Kul Yusuf Kümbetinin mimarlık yönü de, Akkoyunlu yapıtı olduğuna kuşku bırakmıyor101.
Kümbet iki katlı, sekizgen gövdeli, orta ölçülerde ve düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Sekizgen gövde dairemsİ bir temel üzerine oturmaktadır.

Çakırtaş Kulyusuf Kümbeti

Türbenin doğu ve batı duvarları, kuzey ile doğuya doğru iki derecelik bir sapma yapar. İğdır'da gerçek kıblenin pusula sapması da göz önüne alındığında -30° olduğu düşünülür ise, rasadın o günlerde ne denli doğruya yakın ölçülüp, yapıya uygulandığı anlaşılıyor

Türbe'yi ilk olarak 1967 yılında Yılmaz önge incelemiş ve yayımlamıştır. Önge'nin yayınında sözünü ettiği taş sandukaların bugün bir tek parçası bile kalmamıştır103.
Önge incelemesinde kapı lentosu ve giriş üzerinde bir takım oynamaların olduğunu ileri sürer. Tuncer ise, kapı lentosu dikkatle incelendiğinde üst ve yanlardaki derzlerin çok düzenli olduğunu ve yerlerinin sonraki bir değişmeye el vermediğini, kaldı ki bunun arkasındaki pahlı taşta kapı mil yuvalarının durduğunu, kapı boşluğu net olarak 0.86x1.21 m. olup, renkli taşlardan başka bir söve ve lentoya elvermediğini söyler

ARALIK HACI İBRAHİM GÖDEK KÜMBETİ

Aralık İlçesi'ne 15 km. uzaklıkta, Devlet Üretme Çiftliği arazisi içerisinde, girişte sağ tarafta eski bir mezarlık içerisinde yer alan Kümbet, Hacı îbrahim Gödek adına yaptırılmıştır. Kümbetin Hacı İbrahim Gödek'in kendisi tarafından mı, yoksa öldükten sonra onun adına mı yaptırıldığı konusunda herhangi bir bilgi yoktur.

Kümbetin iç tarafında yan yana üç mezar bulunmaktadır. Bugün tahrip olan bu mezarların baş taşlan mevcuttur. Bunlardan girişin karşısında sağdaki mavi boyalı olup, üzerinde altı satırlık yazı mevcuttur. Taş iki taraftan bîr şerit içerisinde baklava motifleri ile ortada yuvarlak kemer altındaki kitabede mezar taşının Kurban kızı Şerife Gülsüm'e ait olduğu anlaşılmaktadır

İbrahim Gödek Kümbeti

Ortadaki mezar taşı da mavi renkte olup, yedi satırlık bir yazı mevcuttur. Yan şeritlerde üçgenlerden oluşan bir süsleme kuşağı görülmektedir. Bu mezar taşında da bir önceki taşa benzer ibareler okunmaktadır. Sol baştaki mezar taşında ters U şeklindeki kemerin içerisinde ikinci bir kaş kemer, bunun da altında altı satırlık bir kitabe görülmektedir. Bu mezar taşında da 1321/1903 tarihi okunmaktadır.